Hướng Dẫn Cách Xử Lý Khi Trẻ Dưới 1 Tuổi Sốt Co Giật

Phần lớn các ca sốt co giật ở trẻ em là lành tính, tự giới hạn và không gây tổn thương não bộ hay ảnh hưởng đến trí tuệ sau này. Dù vậy, nắm bắt cách xử lý khi trẻ bị sốt co giật đúng đắn trong 5 phút đầu tiên quyết định sự an toàn của đường thở và ngăn ngừa các tai nạn thứ phát.

Sốt Co Giật Là Gì ?

Sốt co giật được định nghĩa là một rối loạn thần kinh tạm thời xảy ra ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi, đi kèm với sốt (thường trên 38°C) nhưng không do nhiễm trùng thần kinh trung ương (như viêm màng não) hay rối loạn chuyển hóa.

Tại sao não bộ của bé lại phản ứng mạnh

Ở giai đoạn dưới 5 tuổi, đặc biệt là giai đoạn nhũ nhi, hệ thần kinh của trẻ chưa hoàn thiện lớp vỏ myelin bảo vệ và các kết nối (synapse) còn non nớt. Khi nhiệt độ cơ thể thay đổi đột ngột hoặc các yếu tố gây viêm tấn công, các tế bào não dễ bị kích thích quá mức dẫn đến phát tín hiệu sai lệch đồng loạt, gây ra cơn co giật.   

Để bình tĩnh xử lý khi trẻ co giật, cha mẹ cần nhận diện nhanh hai dạng chính:

• Sốt co giật đơn thuần: Chiếm đa số, cơn giật toàn thân, kéo dài dưới 15 phút và chỉ xảy ra 1 lần trong 24 giờ.   
• Sốt co giật phức tạp: Cơn giật khu trú (chỉ giật 1 bên tay/chân), kéo dài trên 15 phút hoặc tái phát nhiều lần trong ngày. Đây là dấu hiệu cần cảnh giác cao độ.   

Quy Trình Sơ Cứu 3 Bước Tại Nhà

"Bình tĩnh – Bảo vệ đường thở – Quan sát" là nguyên tắc cha mẹ cần ghi nhớ. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách xử lý khi trẻ bị sốt co giật dành riêng cho trẻ dưới 1 tuổi.

Bước 1: Giữ bình tĩnh

Việc đầu tiên và quan trọng nhất không phải là kìm giữ bé, mà là đảm bảo bé không bị chấn thương do va đập.

• Vị trí an toàn: Nếu trẻ đang được bế hoặc ngồi ghế ăn dặm, hãy nhẹ nhàng đặt trẻ xuống sàn nhà phẳng, rộng rãi. Di dời các vật sắc nhọn, đồ chơi cứng xung quanh.   
• Lưu ý với trẻ dưới 1 tuổi: Nếu bé đang nằm trong cũi an toàn và không có đồ vật gây ngạt (gấu bông, chăn dày), có thể để bé nằm nghiêng ngay tại chỗ. Tuyệt đối không bế xốc trẻ chạy đi tìm người giúp đỡ hoặc đặt trẻ lên bàn thay tã, giường cao không có thanh chắn.   
• Ghi nhớ thời gian: Cha mẹ cần ghi nhớ khoảng thời gian cơn co giật xảy ra ở trẻ để cung cấp cho bác sĩ. Đây là dữ liệu giá trị để tiến hành chẩn đoán.

Bước 2: Kiểm soát đường thở

Mục tiêu là chống tụt lưỡi và ngăn không cho dịch nôn hoặc đờm dãi, chảy ngược vào phổi trẻ gây sặc. Đối với trẻ nhũ nhi, kỹ thuật sẽ khác so với trẻ lớn.

• Đặt trên sàn/cũi: Nhẹ nhàng đặt bé nằm nghiêng sang một bên. Vì trẻ dưới 1 tuổi chưa tự giữ thăng bằng tốt, cha mẹ có thể dùng vật mềm chèn sau lưng để giữ bé không bị lật ngửa trở lại.   
• Bế trên tay: Trong trường hợp sàn/ cũi không đảm bảo vệ sinh hoặc an toàn, cha mẹ có thể bế bé nằm nghiêng trong lòng.
  • Giữ bé nằm nghiêng, mặt quay ra ngoài hoặc úp vào ngực người lớn nhưng đảm bảo mũi miệng thông thoáng.
  • Giữ đầu bé hơi thấp hơn thân mình một chút để trọng lực giúp đờm dãi chảy ra ngoài.   
  • Lưu ý: Chỉ giữ nhẹ nhàng để bảo vệ, tuyệt đối không ghì chặt cứng cơ thể bé.   

Bước 3: Quan Sát (quay lại video nếu có thể)

Trong lúc sơ cứu, hãy quan sát kỹ:

• Môi và da mặt bé có bị tím tái không?
• Kiểu giật: Hai tay hai chân giật đều hay chỉ giật một bên? Mắt trợn ngược hay nhìn sang một bên?
• Nếu có người hỗ trợ, hãy quay lại video diễn biến cơn co giật. Đây là yếu tố tốt nhất giúp bác sĩ chẩn đoán phân loại.   

Những Hành Động Không Nên Thực Hiện Khi Trẻ Dưới 1 Tuổi Sốt Co Giật

Rất nhiều biến chứng nguy hiểm xảy ra không phải do cơn co giật, mà do cách xử lý khi bé sốt cao co giật sai lầm theo phản ứng lo sợ của cha mẹ. Tuyệt đối KHÔNG thực hiện các hành động sau đây:

• Nhét vật lạ vào miệng trẻ (thìa, ngón tay...): Việc cậy miệng bé lúc này sẽ kích thích cơ hàm co thắt mạnh hơn, dẫn đến gãy răng sữa/ rách nướu/ chảy máu ồ ạt gây sặc ..v..v..
• Cho bé uống nước: Khi đang co giật hoặc chưa tỉnh táo hoàn toàn, nắp thanh quản của trẻ chưa hoạt động bình thường. Đổ bất kỳ chất lỏng nào vào miệng lúc này đồng nghĩa với việc đổ thẳng vào phổi, gây viêm phổi hít hoặc co thắt thanh quản.
• Kìm Kẹp, Ghì Chặt Trẻ: Xương của trẻ dưới 1 tuổi còn rất mềm. Việc dùng sức người lớn để ghì chặt tay chân đang co giật không làm cơn giật dừng lại mà có thể gây trật khớp vai, gãy xương đùi hoặc tổn thương cơ. 

Dấu Hiệu Cần Cho Bé Nhập Viện Ngay

Đối với nhóm trẻ dưới 6 tháng tuổi

Trẻ dưới 6 tháng tuổi rất hiếm khi bị sốt co giật lành tính. Bất kỳ cơn co giật nào kèm sốt ở độ tuổi này đều là dấu hiệu nguy hiểm của nhiễm trùng thần kinh trung ương (viêm màng não, viêm não) hoặc rối loạn chuyển hóa nặng. Cần đưa trẻ tới ngay cơ sở y tế gần nhất.

Nhóm trẻ trên 6 tháng tuổi

Cần gọi cấp cứu hoặc đưa tới cơ sở y tế gần nhất nếu:

• Cơn co giật kéo dài quá 5 phút (đây là trạng thái động kinh, có nguy cơ thiếu oxy não)
• Trẻ tím tái, khó thở nặng sau khi hết giật.
• Trẻ không tỉnh lại, li bì hoặc xuất hiện cơn giật thứ 2 nối tiếp nhau.
• Có dấu hiệu viêm màng não: Thóp phồng căng (ở trẻ nhỏ), cứng cổ, nôn vọt, sợ ánh sáng.   

Lưu ý: Nếu đây là cơn co giật đầu đời của trẻ, dù ngắn hay dài, cha mẹ vẫn nên đưa trẻ đi khám ngay sau đó để bác sĩ tìm nguyên nhân sốt và loại trừ các bệnh lý khác.

Chăm Sóc Sau Cơn Giật

Sau khi cơn giật đi qua, trẻ thường rơi vào trạng thái "hậu co giật", biểu hiện bằng sự mệt mỏi và ngủ nhiều.

• Giấc ngủ phục hồi: Hãy để trẻ ngủ nghiêng để đường thở thông thoáng, nhưng cần kiểm tra nhịp thở và màu sắc da mỗi 10-15 phút.   
• Hạ sốt đúng cách: Chỉ cho trẻ uống thuốc hạ sốt (Paracetamol/Ibuprofen) khi trẻ đã tỉnh táo hoàn toàn và nuốt được. Có thể lau người bằng nước ấm. Tuy nhiên, cần hiểu rằng thuốc hạ sốt giúp trẻ dễ chịu hơn nhưng không ngăn ngừa được cơn co giật tái phát.

>> Hướng dẫn sơ cứu hóc dị vật ở trẻ dưới 1 tuổi

>> Cách xử lý khi trẻ sơ sinh bị ọc sữa tại nhà

@methuylamy