Hướng Dẫn Sơ Cứu Hóc Dị Vật Ở Trẻ Dưới 1 Tuổi

Hóc dị vật đường thở nếu không được xử lý đúng cách sẽ kéo theo những biến chứng nặng nề. Cha mẹ có con dưới 1 tuổi cần được cung cấp quy trình sơ cứu hóc dị vật ở trẻ chuẩn hóa, tập trung sâu vào nhóm trẻ dưới 12 tháng tuổi dựa trên các khuyến cáo mới nhất từ Bệnh viện Nhi Trung ương.

Tại Sao Trẻ Em Là Đối Tượng Nguy Cơ Cao Của Hóc Dị Vật

Trước hết ba mẹ cần phân biệt điểm khác biệt giữa hóc dị vật và trẻ sơ sinh bị ọc sữa. Cũng như nắm rõ đặc điểm giải phẫu, điều khiến trẻ dễ gặp nguy hiểm khi hóc dị vật hơn người lớn.

Cấu trúc đường thở hình phễu và sụn mềm

Khác với người lớn có đường thở hình trụ, đường thở của trẻ em dưới 8 tuổi có hình phễu. Điểm hẹp nhất nằm tại sụn nhẫn (vùng hạ thanh môn). Điều này có nghĩa là một dị vật có thể đi lọt qua dây thanh âm nhưng lại bị kẹt chặt tại sụn nhẫn, tạo thành một nút tắc kín hoàn toàn. Hơn nữa, các mô sụn của trẻ còn rất mềm, dễ bị co thắt và phù nề ngay lập tức khi có vật lạ xâm nhập.   

Phản xạ và thói quen

Trẻ em, đặc biệt là giai đoạn 6 tháng đến 3 tuổi, có nhu cầu khám phá thế giới thông qua đường miệng. Tuy nhiên, phản xạ nuốt và sự phối hợp giữa nuốt - thở của trẻ chưa hoàn thiện. Sự bất cẩn trong tích tắc khi để trẻ tiếp cận các vật nhỏ có thể dẫn đến hậu quả khôn lường.

Các cơ chế gây tắc nghẽn phổ biến

• Cơ chế van một chiều: Dị vật (thường là các loại hạt tròn) cho phép không khí đi vào khi hít mạnh nhưng chặn không khí thoát ra, gây ứ khí trong phổi.   
• Nghẹn cứng: Đây là tình trạng nguy hiểm nhất, thường gặp khi trẻ ăn thạch, xúc xích hoặc nho nguyên quả. Các loại thực phẩm có bề mặt trơn láng và đàn hồi, biến dạng để bít kín hoàn toàn đường thở, khiến áp lực ho tự nhiên không thể tống đẩy ra ngoài.

Nhận Diện Nhanh Tình Trạng Tắc Nghẽn

Ba mẹ cần học cách phân biệt ngay lập tức, giữa tắc nghẽn một phần và hoàn toàn để có hướng xử trí đúng.

Tắc nghẽn một phần (Trẻ còn hồng hào, ho được)

• Dấu hiệu: Trẻ vẫn có thể khóc to, nói được (với trẻ lớn) hoặc phát ra âm thanh. Quan trọng nhất là trẻ còn phản xạ ho dữ dội.   
• Hành động: Cha mẹ chưa cần can thiệp ngay. Tuyệt đối không vỗ lưng hay móc họng vào lúc này. Hãy bế trẻ ở tư thế ngồi thoải mái, khuyến khích trẻ ho tự nhiên và giám sát chặt chẽ. Tiếng ho là bằng chứng cho thấy không khí vẫn đang lưu thông.

Tắc nghẽn hoàn toàn (Trẻ im lặng, tím tái)

• Dấu hiệu: Trẻ không thể khóc, không thể ho thành tiếng, hoặc tiếng ho rất yếu ớt. Môi và móng tay chuyển nhanh sang tím tái. Trẻ nhũ nhi có hành động vẫy vùng hoảng loạn rồi lịm dần.   
• Hành động: Đây là lúc cần thực hiện sơ cứu hóc dị vật ở trẻ bằng các thủ thuật chuyên biệt ngay lập tức.

Quy Trình Sơ Cứu Trẻ Dưới 1 Tuổi (0 - 12 Tháng)

Một sai lầm cực kỳ phổ biến khi thực hành sơ cứu hóc dị vật ở trẻ sơ sinh là áp dụng nghiệm pháp Heimlich (ôm bụng ép mạnh). Nghiệm pháp này chống chỉ định tuyệt đối cho trẻ dưới 1 tuổi.

Tại sao sơ cứu hóc dị vật Heimlich bị chống chỉ định ở trẻ nhũ nhi ?

Về mặt giải phẫu, gan của trẻ sơ sinh chiếm tỉ lệ lớn trong ổ bụng và bờ gan vẫn nằm thấp dưới bờ sườn, chưa được lồng ngực bảo vệ. Việc dùng lực mạnh ép vào vùng bụng (như Heimlich) có nguy cơ rất cao gây vỡ gan, vỡ lách hoặc xuất huyết nội tạng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng trẻ còn nhanh hơn cả dị vật.   

Cách Thực Hiện Kỹ thuật Sơ Cứu Hóc Dị Vật Ở Trẻ Dưới 1 Tuổi

Bệnh viện Nhi Trung ương và các tổ chức y tế quốc tế hướng dẫn sử dụng quy chuẩn 5 Vỗ lưng - 5 Ấn ngực:

Bước 1 - Vỗ lưng:

• Người sơ cứu ngồi hoặc quỳ, đặt trẻ nằm sấp dọc theo cẳng tay, tay này tựa lên đùi để tạo điểm tì vững chắc.
• Dùng bàn tay giữ chặt phần hàm để cố định đầu trẻ (tránh bóp vào cổ họng).
• Giữ đầu trẻ thấp hơn mông để tận dụng trọng lực.
• Dùng gót bàn tay còn lại vỗ dứt khoát 5 lần vào vùng giữa hai xương bả vai. Lực vỗ phải đủ mạnh để tạo áp lực trong lồng ngực.

Bước 2 - Ấn ngực:

• Nếu dị vật chưa ra, lật ngược trẻ lại sang tư thế nằm ngửa. Vẫn giữ trẻ trên cẳng tay và đầu thấp hơn thân mình.
• Dùng 2 ngón tay (ngón trỏ và giữa) ấn vào điểm giao nhau giữa xương ức và đường nối hai núm vú.
• Ấn mạnh xuống khoảng 1/3 - 1/2 độ sâu lồng ngực. Tốc độ chậm hơn ép tim, mô phỏng cơn ho nhân tạo để tống đẩy dị vật.

Tần suất: Lặp lại chu kỳ 5 lần vỗ lưng - 5 lần ấn ngực liên tục cho đến khi dị vật bật ra và trẻ khóc được.

Những Sai Lầm Cha Mẹ Thường Mắc Phải Khi Sơ Cứu Hóc Dị Vật

Sự nhầm lẫn về cách sơ cứu trẻ bị hóc dị vật có thể dẫn đến những thao tác sai lầm nguy hiểm. Cha mẹ cần lưu ý không thực hiện các thao tác dưới đây:

Dốc ngược trẻ

Nhiều người có thói quen cầm hai chân trẻ dốc ngược đầu xuống đất và lắc. Hành động này cực kỳ nguy hiểm vì nguy cơ tuột tay làm rơi trẻ sơ sinh. Ngoài ra, việc dốc ngược có thể gây trào ngược dịch dạ dày vào phổi.

Cho uống nước

Đây là sai lầm phổ biến nhất trong dân gian. Khi đường thở đang bị tắc một phần, việc đổ nước vào sẽ bít kín khe hở khí còn lại, gây ngạt thở tức thì hoặc nước tràn vào phổi.

Khuyến Nghị Y Khoa

Sơ cứu hóc dị vật là kỹ năng thiết yếu mà bất kỳ cha mẹ nào cũng cần phải nắm vững. Hãy ghi nhớ nguyên tắc cốt lõi theo độ tuổi:

• Trẻ dưới 1 tuổi: Dùng 5 Vỗ lưng - 5 Ấn ngực. (Tuyệt đối không áp dụng nghiệm pháp Heimlich)

Cuối cùng, ngay cả khi cha mẹ đã thực hiện sơ cứu hóc dị vật ở trẻ thành công và bé đã thở lại bình thường, hãy luôn đưa con đến bệnh viện để kiểm tra. Các tổn thương nội tạng do lực ép, xước đường thở hoặc sót dị vật nhỏ trong phổi có thể gây biến chứng viêm phổi hoặc nhiễm trùng về sau.

>> Hướng dẫn cách xử lý khi trẻ dưới 1 tuổi sốt co giật

@methuylamy