Cách Chăm Sóc Trẻ Sơ Sinh Dưới 1 Tháng Tuổi Chuẩn Y Khoa

Tháng đầu đời là lúc cơ thể bé trải qua những biến đổi ngoạn mục nhất, để thích nghi với môi trường bên ngoài bụng mẹ. Nắm vững cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi, để cha mẹ không còn cảm thấy bỡ ngỡ và có thể chăm sóc thiên thần nhỏ một cách tốt nhất.

Phần 1: Nuôi Con Bằng Sữa Mẹ

Dinh dưỡng trong tháng đầu đời không chỉ là chuyện "ăn no" mà còn là nền tảng cho sự phát triển não bộ và hệ miễn dịch. Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc bé mới sinh thông qua việc tối ưu hóa nguồn sữa mẹ.

Cách giúp mẹ gọi sữa về sau sinh

Mẹ sinh mổ thường lo lắng sữa về chậm do ảnh hưởng của thuốc gây tê, kháng sinh và cơn đau hậu phẫu. Tuy nhiên, chỉ cần hiểu đúng cơ chế, mẹ hoàn toàn có thể gọi sữa về nhanh chóng.

• Hormone Prolactin: hoạt động mạnh nhất khi có kích thích vào đầu ti và khi tâm lý mẹ thoải mái. Nguyên tắc vàng là kích thích càng sớm, sữa về càng nhanh.

Chiến lược kích sữa hiệu quả:

• Da kề da: Thực hiện ngay trong phòng sinh hoặc sớm nhất có thể. Tiếp xúc da kề da giúp kích thích não bộ mẹ sản sinh Oxytocin và Prolactin mạnh mẽ.
• Làm rỗng bầu ngực: Cơ thể mẹ sản xuất sữa theo nhu cầu. Nếu bé chưa bú được ngay hoặc bú yếu, mẹ cần dùng tay vắt hoặc máy hút sữa để mô phỏng nhịp bú của bé. Tần suất lý tưởng là 2-3 giờ/lần.
• Giảm đau và thư giãn: Đau đớn ức chế phản xạ xuống sữa. Mẹ hãy dùng thuốc giảm đau theo chỉ định bác sĩ và giữ tinh thần vui vẻ.

>> Cách gọi sữa về sau sinh thường

>> Cách gọi sữa về sau sinh mổ (kèm video hướng dẫn chi tiết)

Tư Thế Bú Và Khớp Ngậm Đúng Cho Trẻ Sơ Sinh Dưới 1 Tháng

Đau đầu ti và nứt cổ gà là cơn ác mộng khiến nhiều mẹ bỏ cuộc sớm. Điều này đa số đến từ nguyên nhân bé ngậm sai khớp ngậm.

Checklist 3 điểm chạm quan trọng:

1. Cằm cắm sâu: Cằm của bé phải chạm sâu vào bầu ngực mẹ.
2. Môi trề: Môi dưới của bé trề ra như miệng cá, bao phủ phần lớn quầng vú dưới.
3. Mũi thoáng: Mũi bé không bị chèn ép vào ngực mẹ, hoặc chỉ chạm nhẹ.

Dấu hiệu nhận biết bé bú hiệu quả:

• Mẹ không thấy đau đầu ti.
• Thấy cơ hàm bé chuyển động đều đặn sát mang tai.
• Nghe tiếng nuốt "ực - ực" rõ ràng, thay vì tiếng chóp chép (bú lắt nhắt).

>> Hướng dẫn các tư thế cho con bú đúng cách

Cữ Sữa & Lượng Sữa Chuẩn Cho Bé Dưới 1 Tháng Tuổi

"Bé ăn bao nhiêu là đủ?" là câu hỏi mà các điều dưỡng viên của chúng tôi thường gặp nhất, mỗi khi hướng dẫn chăm trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi.

@methuylamy Bé mới sinh ăn bảo nhiêu sữa là đủ? #methuylamy #chămsóctrẻsơsinh #mevabe #tresosinh #mebimsua ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

Dung tích dạ dày bé chưa đầy tháng:

• Ngày 1-2: Dạ dày chỉ bằng hạt Cherry (5-7ml). Bé chỉ cần lượng sữa non ít ỏi nhưng giàu kháng thể.
• Ngày 3-7: Dạ dày bằng quả Óc chó (22-27ml).
• Tuần 2: Dạ dày bằng quả Trứng gà (60-80ml).

Công thức tham khảo:

• Tần suất: 8-12 cữ/ngày (trung bình 2-3 giờ/lần).
• Lượng sữa: Tăng dần từ 30ml lên 60-90ml/cữ vào cuối tháng thứ nhất.
• Lưu ý: Quan sát dấu hiệu của bé (bàn tay thả lỏng, ngủ yên sau bú) quan trọng hơn việc chỉ căn vạch ml trên bình sữa.

>> Tra cứu: bảng ml sữa chuẩn cho bé theo tháng tuổi

4. Quy Trình Vệ Sinh Bình Sữa Cho Trẻ Sơ Sinh

Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh rất non yếu. Vi khuẩn Cronobacter trong cặn sữa có thể gây nhiễm trùng đường rượt của trẻ.

@methuylamy Cùng tập rửa bình sữa cho con nhé các Mom ơi 😘😘 #methuylamy #mebimsua #learnontiktok #xuhuong #mebau #tresosinh ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

Quy trình vệ sinh bình sữa chuẩn:

1. Tháo rời: Tháo tất cả các bộ phận (núm ti, vòng cổ, thân bình).
2. Rửa sạch: Dùng cọ và nước rửa bình chuyên dụng, rửa sạch màng lipid béo dưới vòi nước chảy. Không rửa chung trong bồn rửa bát gia đình.
3. Tiệt trùng: Sử dụng máy tiệt trùng. Trong trường hợp gia đình không có máy tiệt trùng có thể sử dụng nước đun sôi để luộc bình.

Phần 2: Các Vấn Đề Về Tiêu Hoá Thường Gặp

Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi chưa hoàn thiện là nguyên nhân chính khiến bé quấy khóc trong tháng đầu. Hiểu đúng về cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi sẽ giúp mẹ xử lý nhẹ nhàng các tình huống này.

Kỹ Thuật Vỗ Ợ Hơi

Trẻ sơ sinh khi bú (cả bú mẹ và bình) đều nuốt phải không khí. Các túi khí này kẹt trong dạ dày gây đầy hơi, khiến bé vặn mình, đỏ mặt và trớ sữa. Nắm được cách vỗ ợ hơi cho trẻ sơ sinh hiểu quả giúp bé giảm tình trạng ọc sữa rõ rệt.

@methuylamy Cùng Hà Mã tập vỗ ợ hơi để cái bụng luôn thoải mái dễ chịu nhé các Mom 😘😘 #methuylamy #tresosinh #embedangyeu #learnontiktok #vỗợhơi #xuhuong ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

3 tư thê vỗ ợ hơi phổ biến:

1. Vác vai: Bé áp ngực vào vai mẹ, người hơi thẳng.
2. Ngồi đùi: Bé ngồi nghiêng trên đùi, một tay mẹ đỡ cằm (khung xương hàm), tay kia vỗ lưng.
3. Nằm sấp trên đùi: Phù hợp với bé hay uốn éo, kháng cự tư thế đứng.

Kỹ thuật vỗ: Khum bàn tay lại (tạo khoảng không) để khi vỗ phát ra tiếng "bộp bộp". Lực rung sẽ giúp đẩy khí lên mà không làm bé đau rát như vỗ bàn tay phẳng.

Cách giảm tình trạng ọc sữa, trớ sữa (nôn trớ sinh lý)

Hiểu về cơ thắt tâm vị: Ở trẻ sơ sinh, cơ vòng ngăn cách dạ dày và thực quản hoạt động lỏng. Chỉ cần thay đổi tư thế đột ngột hoặc ăn quá no, sữa sẽ trào ngược ra ngoài.

Giải pháp:

• Quy tắc "30 phút vàng": Sau khi bú, hãy giữ bé ở tư thế thẳng đứng hoặc đầu cao khoảng 15-30 phút. Tuyệt đối không nô đùa, rung lắc hay thay bỉm ngay lúc này.
• Chia nhỏ cữ bú: Đừng ép bé ăn quá no một lúc. Dạ dày quá tải sẽ dễ gây nôn trớ hơn.

>> Xem chi tiết: Cách xử lý khi trẻ bị sặc sữa

Phần 3: Vệ Sinh Và Chăm Sóc Cơ Thể Bé Hằng Ngày

Vệ sinh cơ thể là cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi cần thực hiện hằng ngày, giúp bé thoải mái, ít quấy khóc, phòng tránh các bệnh lý nhiễm trùng sơ sinh nguy hiểm.

Vệ sinh buổi sáng: Mắt - Mũi - Miệng

@methuylamy Cứ đúng 7h sáng là vệ sinh 1 lượt, đẹp trai chưa đủ phải sạch thơm nữa con ạ 🤣🤣 #xuhuong #rongcon2024🐉 #methuylamy #embedangyeu #tresosinh ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

Đây là quy trình bắt buộc mỗi sáng để làm sạch dịch tiết sau một đêm ngủ dài.

• Mắt: Sử dụng 2 miếng gạc vô khuẩn riêng biệt cho 2 mắt. Thấm nước muối sinh lý 0.9%, lau dứt khoát từ khóe mắt (trong) ra đuôi mắt (ngoài). Không lau ngược lại để tránh đưa vi khuẩn vào tuyến lệ.
• Mũi: Chỉ nhỏ nước muối sinh lý khi cần thiết. Không lạm dụng hút mũi hàng ngày vì áp lực máy hút có thể làm tổn thương niêm mạc mỏng manh của trẻ sơ sinh.
• Miệng: Dùng gạc rơ lưỡi tẩm nước muối sinh lý để làm sạch nướu và lưỡi, phòng nấm Candida (tưa lưỡi) khiến bé biếng bú.

Lưu ý tắm cho trẻ sơ sinh vào mùa đông

Việc kiêng tắm quá lâu khiến vi khuẩn tích tụ gây viêm da ở trẻ sơ sinh. Cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng đúng là bé cần được vệ sinh hằng ngày. Ngay cả trong mùa đông, nhưng cần đảm bảo các nguyên tắc an toàn sau:

• Nhiệt độ phòng: Phòng tắm phải kín gió (24-26ºC), dùng đèn sưởi nếu cần. Lưu ý không chiếu thẳng đèn sưởi vào người bé.
• Nhiệt độ nước tắm: Nước tắm đảm bảo trong khoảng 37-38ºC.
• Tắm từng phần: Gội đầu trước, chú trọng vào các vùng ngấn của trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi. Sau đó mới cởi quần áo để tắm thân mình.
• Thời điểm phù hợp nhất: Vào 10h-10h30 sáng hoặc 13h30-16h30 chiều.
• Giới hạn thời gian tắm: Dưới 5 phút, để tránh con bị cảm lạnh.
• Lau khô: Ngay sau khi bé từ nước lên, lau khô cơ thể và ủ ấm ngay.

@methuylamy Mùa đông cần lưu ý gì khi cho trẻ sơ sinh tắm, các Mom tham khảo nhé ạ 🥰🥰 #methuylamy #embedangyeu #tresosinh #mebimsua #xuhuong #tắmbé ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

Chăm sóc rốn trẻ sơ sinh

Phương pháp để khô tự nhiên được đề xuất là cách chuẩn để chăm sóc rốn trẻ sơ sinh chưa rụng.

• Khuyến cáo: Không băng kín rốn (để rốn thoáng sẽ mau khô và rụng hơn). Không bôi cồn 70 độ, povidine hay đắp lá thuốc nếu không có chỉ định.
• Cách vệ sinh: Nếu rốn dính bẩn (phân/nước tiểu), dùng nước sạch/ nước muối sinh lý rửa nhẹ, sau đó dùng gạc thấm khô hoàn toàn.
• Lưu ý: Gập mép bỉm xuống dưới cuống rốn để tránh cọ xát và dính nước tiểu.

Phần 4: Theo dõi sự phát triển của trẻ sơ sinh dưới 1 tháng

Trong cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi, việc quan sát các dấu hiệu y tế là nhiệm vụ quan trọng nhất của cha mẹ để phát hiện sớm các bất thường ở trẻ.

Vấn đề về vàng Da Sơ Sinh

Ranh giới giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý rất mong manh.

• Quy tắc: Vàng da ở trẻ sơ sinh thường lan từ mặt -> ngực -> bụng -> đùi -> chân. Nếu vàng da lan đến lòng bàn tay/ bàn chân, mức độ Bilirubin trong máu đã rất cao.
• Phân biệt:
  • Vàng da sinh lý: Xuất hiện sau 24h tuổi, bé bú tốt, ngủ ngoan, tự hết sau 1-2 tuần.
  • Vàng da bệnh lý: Xuất hiện sớm (trong 24h đầu), lan nhanh toàn thân, bé lừ đừ, bỏ bú, phân bạc màu.
• Lưu ý: Phơi nắng không điều trị được vàng da bệnh lý. Nếu có dấu hiệu bệnh lý, cần đưa bé đi viện để chiếu đèn chuyên dụng.

>> Trẻ bị vàng da nên tắm lá gì an toàn

Các Phản Xạ Nguyên Phát Ở Trẻ Sơ Sinh

Nhiều mẹ lo lắng khi thấy con hay giật mình, nhưng đó thực chất là dấu hiệu não bộ hoạt động tốt.

• Phản xạ Moro: Khi có tiếng động lớn, bé giang hai tay và co chân lại. Đây là cơ chế tự vệ bản năng.
• Các phản xạ khác: Phản xạ tìm vú (quay đầu khi chạm má), phản xạ mút, phản xạ cầm nắm, phản xạ đầu cổ bất đối xứng, phản xạ cong thân mình..v..v..

>> Chi tiết về các phản xạ nguyên phát ở trẻ sơ sinh

Phần 5: Các Vật Dụng Thiết Yếu Của Trẻ Sơ Sinh Dưới 1 Tháng

Mỗi gia đình sẽ có nhu cầu khác nhau, tuy nhiên danh sách vật dụng thiết yếu trong phòng trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi dưới đây đều là những thứ cơ bản nhất. Chắc chắn phục vụ tốt cho quá trình chăm sóc bé yêu của cha mẹ:

@methuylamy Chỉ mua những thứ cần thiết nhất cho con thôi ạ, mời các Mom ghé phòng em Hà Mã xem có gì nhé 😉😉 #methuylamy #embedangyeu #tresosinh #mebimsua #rongcon2024🐉 #xuhuong ♬ nhạc nền - Mẹ Thủy Làm Y

• Nhóm vật dụng: Tủ đồ sơ sinh, quần áo và khăn, bàn thay bỉm hoặc khăn lót, máy tạo độ ẩm, máy hâm sữa, gối chống trào...
• Nhóm vệ sinh: Máy tiệt trùng bình sữa, nước muối sinh lý, gạc rơ lưỡi vô khuẩn, kem chống hăm, sữa tắm, tã bỉm...
• Nhóm y tế: Nhiệt kế, cồn sát khuẩn...
• Nhóm hỗ trợ: Máy hút sữa, túi trữ sữa cho mẹ, dụng cụ vệ sinh cọ rửa bình sữa...

Hành trình chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và kiến thức chăm sóc trẻ sơ sinh chuẩn y khoa. Hy vọng bài viết này đã giúp bố mẹ gỡ rối những băn khoăn thường gặp.

>> Hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh 0-6 tháng tuổi

@methuylamy